Zioła na lato - zbierz je sam! Czyli życie w zgodzie z zegarem natury.

Zioła na lato - zbierz je sam! Czyli życie w zgodzie z zegarem natury.

Picie herbat ziołowych to codzienny rytuał wielu ludzi. Wiosna i lato to doskonały moment, aby wybrać się na spacer i zebrać świeże zioła samodzielnie. Własnoręcznie zebrane rośliny mają szczególną siłę! Można je wykorzystywać w rozmaity sposób, robiąc napary, ekstrakty, maści, nalewki, toniki, a także  w świeżej postaci jako dodatek do sałatek i koktajli. Warto kierować się kalendarzem biodynamicznym, w którym opisane jest jakie pory roku, dnia i jakie warunki atmosferyczne są najlepsze do sadzenia bądź zbierania rozmaitych roślin. Istotnym aspektem jest również sposób pozyskiwania surowca, odpowiednie ścinanie oraz przechowywanie. Zioła, jakie w najbliższych miesiącach można znaleźć na terenie Polski i sposoby ich zbierania oraz zastosowania zostały opisane w dalszej części artykułu.

Zbieranie ziół jest dla każdego. Nie trzeba mieć specjalistycznego sprzętu czy rozległej wiedzy. Najważniejszy jest wybór odpowiedniego miejsca na letni spacer. Ważne, aby nie zbierać ziół w obszarach zanieczyszczonych, przykładowo przy drogach, w często uczęszczanych parkach czy blisko zakładów przemysłowych. Dobrą decyzją będzie udanie się do lasu czy na dziką polanę. Warto wziąć ze sobą nóż, nożyczki lub sekator, które umożliwią ścięcie rośliny. Przyda się również wiklinowy kosz bądź inne przewiewne naczynie do przechowywania zebranego surowca. Zioła nie mogą się gnieść ani parzyć. Wskazane jest unikanie zbierania roślin chorych, ze szkodnikami, zniszczonych i usychających.

Zebrane zioła można ususzyć, a niektóre spożywać świeże (np. rozmaryn). Proces suszenia należy rozpocząć odrazu po zebraniu ziół. Nieświeże lub zamieszkane przez szkodniki partie rośliny należy odseparować od ziół przeznaczonych do suszenia i zutylizować. Następnie na dużym sitku bądź innym przepuszczającym powietrze podłożu należy rozłożyć zioła tak, aby była między nimi przestrzeń i żeby nie nachodziły na siebie. Niektóre zioła można spleść w pęczki i suszyć na sznurze. Zioła łatwo tracą swoje właściwości, dlatego warto zadbać o to, żeby temperatura pomieszczenia, w którym odbywa się proces suszenia nie przekraczała 35 stopni, a także o przewiew i regulację wilgotności (która powinna być jak najniższa).

Czerwiec: 

Liść pokrzywy zwyczajnej - występuje najczęściej na polanach, pastwiskach, w ogrodach, w okolicy jezior i rzek oraz w lasach liściastych. Najlepiej jest ją zbierać w ciepły, suchy poranek. Nie należy obrywać całej rośliny, ponieważ w miarę jej wzrostu pojawią się kolejne liście. Liście pokrzywy są cennym źródłem witaminy C, a także B2 ,K, B5. Składa się z kwasów organicznych (m.in. felurowy i kumarowy), karotenoidów (m.in. likopen, luteina), flawonoidów (m.in. kwercetyna, rutyna), garbników i wielu związków organicznych, z których na wyróżnienie zasługuje chlorofil. Liście pokrzywy wykazują także działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwalergiczne, oczyszczające, regulujące poziom cukru, diuretyczne. Zalecana jest osobom cierpiącym na ból stawów, chorym na serce i nerki a także chcącym zadbać o urodę. Roślinę można także wykorzystać jako surowiec kosmetyczny, znacząco wpływa na porost i kondycję włosów. Może być też wykorzystana jako niezastąpiony tonik do twarzy czy mgiełka do włosów i ciała.  

Koszyczek rumianku - Występuje na skarpach i odłogach, nasypach i polanach. Roślinę należy zbierać, gdy jej kwiat jest w trakcie kwitnienia. Nie może być przekwitnięty. Na dobrą ocenę pozwoli poszukiwanie go w słoneczne popołudnie. Jest bogaty w witaminę A, B i C. Wykazuje działanie przeciwzapalne i rozkurczowe. Może być cennym komponentem mieszanki ziołowej ułatwiającej zasypianie. Może wspomagać walkę z depresją. Polecany jest osobom z problemami żołądka, ponieważ wykazuje działanie przeciwzapalne, rozkurczowe i łagodzące. Rumianek stosuje się również podczas infekcji górnych dróg oddechowych w formie płukanki czy inhalacji. Maść z rumianku stosowana jest przy łagodzeniu stanów zapalnych narządów płciowych, a także przy hemoroidach.

Liść szałwii lekarskiej - Należy zbierać dobrze rozwinięcie liście z górnych partii pędów. Liście zawierają gorzki lakton karnozol, do 8% garbników (w tym kwas rozmarynowy), triterpeny, saponiny, germakranikol, flawonoidy, kwasy organiczne, witaminy B1, P, C, karoten, związki żywicowe i sole mineralne. Szałwia zalecana jest przy antybiotykoterapii, ponieważ zawiera witaminę PP, która zapobiega zatruciu podczas kuracji. Wykazuje działanie antybakteryjne, grzybobójcze, przeciwzapalne, rozkurczowe, moczopędne, żółciopędne. Reguluje poziom cukru i działa uspokajająco. Stosowana jest przy stanach zapalnych gardła i jamy ustnej w formie płukanki. 

Liść morwy białej - zawiera kwas askorbinowy, beta karoteny, szczawiany, kwas taninowy, polifenole, żelazo, cynk, wapń, fosfor i magnez. Jest źródłem aminokwasów egzogennych, m.in. tryptofanu, izoleucyny, argininy i metioniny. Jest stosowana w walce z przeziębieniami i infekcjami wirusowymi, ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Wybierana jest najczęściej przez diabetyków ze względu na jej niezwykłe działanie obniżające poziom cukru we krwi. Polecana jest także osobom z miażdżycą lub nadciśnieniem tętniczym, ponieważ obniża je znacząco i działa protekcyjnie przed odkładaniem się cholesterolu. Trwają badania pod kątem potencjału przeciwnowotworowego morwy białej. 

Ziele bylicy piołun - należy je zbierać, gdy roślina jest w trakcie kwitnienia lub tuż przed rozpoczęciem się tego procesu. Najlepsza pora na zebranie piołunu to popołudnie w suchy dzień. Roślinę ścinamy tak, aby 10 cm pozostało dla wypuszczenia nowych pędów. Słynie z charakterystycznego, gorzkiego smaku. Dzięki temu ślinianki zaczynają pracować, wydzielane jest więcej żółci i kwasów żołądkowych oraz zwiększa się łaknienie. Smak zdradza również właściwości. Główne zastosowanie piołunku to walka z pasożytami. Ziele wpływa oczyszczająco na cały organizm i wspomaga układ pokarmowy. Jest wykorzystywany przy produkcji alkoholi.

Lipiec: 

Szyszki chmielu - podobnie jak liść pokrzywy, należy go zbierać o poranku po wyparowaniu porannej rosy. Wówczas zawiera najwięcej olejków eterycznych w sobie. Kojarzony głównie z pędzeniem piwa, ma wiele cennych właściwości prozdrowotnych. Działa rozluźniająco, nasennie, łagodzi stres. Działa moczopędnie i przeciwbólowe. Polecany jest podczas bolesnego miesiączkowania, przy bezsenności i problemach z niestrawnością i nad kwasowością. Jako kosmetyk sprawdzić się jako dodatek do szamponów, wcierka, płukanka do włosów, a także jako kojący tonik na twarz. 

Ziele dziurawca - Można go odnaleźć na południu Polski. Występuje w górach, na łąkach, w zaroślach, i na suchych wzgórzach. Należy zbierać górne partie roślin z kwiatami. Zawiera naftodiantrony, pochodne floroglucyny, flawonoidy, ksantony, kwasy fenolowe, garbniki katechinowe i olejek eteryczny. Substancje aktywne zawarte w roślinie są ponadto inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny, dopaminy, norepinefryny, noradrenaliny, GABA. Dzięki temu dziurawiec wykazuje obiecujące działania antydepresyjne.

Owoc kopru włoskiego - Należy zbierać dojrzałe owoce. Zawiera 2-6% olejku eterycznego, flawonoidy (pochodne kwercetyny i kemferolu), stigmasterol, olej tłusty, białko i cukry. Pobudza układ trawienny do wytwarzania kwasów żołądkowych, dlatego może pomóc przy refluksie żołądka czy wzdęciach. Działa rozkurczowo, dlatego może pomóc przy bolesnych kolkach czy menstruacjach. Owoców kopru można używać do parzenia naparów, ale również przyprawiać nim dania. Jego wyrazisty smak doda aromatu daniom mięsnym, masłu ziołowemu czy oryginalnym warzywnym potrawom. Jako surowiec sprawdza się w balsamach do ciała i płukankach do włosów.

Ziele krwawnika pospolitego - Występuje na łąkach, pastwiskach, ugorach i w zaroślach. Swoją nazwę zawdzięcza wyjątkowym właściwościom hamowania krwawienia. Jest rośliną bogatą w różnorodne składniki aktywne. Działa żółciopędnie, przeciwzapalnie, rozkurczowo i bakteriobójcze. Polecany jest przy grypie i przeziębieniu, bólach stawów, bolesnych miesiączkach  i problemach z przewodem pokarmowym. Wykazuje też potencjał w łagodzeniu bólów migrenowych. Z ziela krwawnika można zrobić nalewkę, maść a także wycisnąć sok. Znajduje także zastosowanie w kuchni. Regularne picie krwawnika może pomóc osobom wrażliwym na zmiany ciśnienia atmosferycznego.

Ziele skrzypu polnego - zbiera się go na polanach, nasypach, odłogach i skarpach. Jest znana z zawartości dużej ilości dobrze przyswajalnej krzemionki. Poza tym składa się z polifenoli, saponiny, kwasy organiczne, sterole roślinne, związki mineralne i flawonoidy. Te ostatnie wpływają na wyjątkowe właściwości oczyszczające rośliny. Zawiera antyoksydanty i chroni przed działaniem wolnych rodników. Wspiera proces trawienia. W kosmetologii często łączy się skrzyp z pokrzywą. Taka mieszanka to prawdziwe panaceum na łamliwe paznokcie i końcówki włosów. Skrzypopokrzywa przyspiesza również porost włosów i poprawia stan cery.

Liść podbiału - występuje na terenach wilgotnych, gliniastych, można znaleźć go w rozmaitych rowach, przy osuwiskach i nasypach. Przyjemniej jednak wybrać się na łąkę czy polanę niedaleko zbiornika wodnego, gdzie rośnie schowany wśród innych zarośli. Jest znany od starożytności ze swoich właściwości wykrztuśnych. Zawiera w sobie naturalny śluz, który oblepia błony śluzowe gardła i chroni je przed podrażnieniem. Jest więc podstawowym ziołem stosowanym do leczenia infekcji górnych i dolnych drób oddechowych. 

Działa również przeciwzapalnie, antybakteryjnie i neuroprotekcyjnie. Jako surowiec kosmetyczny może łagodzić stany zapalne skóry i wspomagać jej nawilżenie. Jest stosowany również przy terapii uzależnień od papierosów, gdzie nikotynę zastępuje się „skrętami” z podbiału.

Sierpień: 

Ziele fiołka trójbarwnego - Rośnie na terenach górzystych pokrytych trawą oraz na wybrzeżach. Zawiera wiolutozyd, saponiny triterpenowe, fenolokwasy (kawowy, protokatechowy, gentozynowy, waniliowy i in.) oraz rutynę. Działa regulująco na przemianę materii oraz zmniejsza łamliwość naczyń krwionośnych. Dzięki temu znalazł zastosowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego i chorób siatkówki oka. Działa moczopędnie i z powodzeniem można go stosować przy zapaleniach pęcherza moczowego, kamicy moczowej czy przy uszkodzeniu nerek na skutek zatrucia substancjami toksycznymi (również antybiotykami). Wspomaga osoby walczące z gośćcem, trądzikiem młodzieńczym, wykwitami skórnymi oraz reakcjami skórnymi o podłożu uczuleniowym. Można pić go w formie naparu albo zrobić nalewkę. 

Liść babki lancetowatej - występuje głównie na terenach nizinnych i w dolnych partiach gór. Najłatwiej znaleźć ją na łąkach, trawnikach i pastwiskach. Występuje często w roli chwasta na terenach obrośniętych koniczyną czy lucerną. Cieszy się zainteresowaniem od starożytności, gdzie była jedną z najważniejszych roślin w Europie. Zawiera szczególne substancje lecznicze: glikozyl, aukubina, garbniki i śluzy, flawonoidy, sole mineralne [a wśród nich krzemionka i związki cynku], witaminę C, A i K. Polecana osobom mającym problemy żołądkowe, skórne i problemy z wykrztuszaniem wydzieliny płucnej. Sprawdzi się w przeziębieniach bo ma działanie przeciwzapalne, osłaniające, przeciwbakteryjne i przeciwbiegunkowe. Od wieków używano liści babki do leczenia ran, zwłaszcza trudno gojących się, ropiejących, czyraków i oparzeń. Roślina działa przeciwkrwotocznie. Stosowane doustnie napary z liści babki mogą przynieść ulgę w przypadku biegunek i stanów zapalnych przewodu pokarmowego. Znoszą skurcze mięśni gładkich jelit, zwiększając nieco wydzielanie soków żołądkowych, co ułatwia trawienie. Śluzy z liści babki działają osłonowo na przewód pokarmowy i chronią błonę śluzową przed samotrawieniem. Może to być pomocne przy chorobie wrzodowej czy refluksie żołądka. Związki czynne zawarte w babce zwiększają także ilości śluzu wytwarzanego w oskrzelach, a następnie rozrzedzają go, co wpływa na oczyszczanie się dróg oddechowych. Łagodzi suchy i uporczywy, duszący kaszel. Pomoże również w walce z infekcjami intymnymi oraz zapaleniem spojówek. W domowym zaciszu nada się do robienia wywarów, ekstraktów kosmetycznych, okładów na oczy i inne bolesne miejsca. 

Ziele nostrzyka lekarskiego - występuje na terenie całej Polski poza Sudetami i Karpatami. Ziele nostrzyka słynie z zawartych w nim kumaryn, kwasów fenolowych, flawonoidów, saponin triterpenowych oraz garbników. Dodatkowo zawiera kwas alantoinowy, alantoinę, witaminę C i sole mineralne. Wykazuje silne działanie przeciwutleniające, szczególnie w połączeniu z alkoholem. Działa przeciwustrojowo, przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo. Zawarta w nim alantoina sprawia, że działa wspomagająco przy oparzeniach, a także obrzękach. Wspomaga odporność i wykazuje działanie adaptogenne. W formie okładów jest stosowany przy bólach piersi  zwanych mastalgią. W domowych warunkach ziele nostrzyka można spożywać w formie wywaru, ale świetnie też sprawdzą się okłady z wyciągu ziela nostrzyka. 

Korzeń prawoślazu lekarskiego - najczęściej występuje na wilgotnych łąkach i solniskach. Można go zbierać niezależnie od pogody, należy jednak pamiętać o opłukiwaniu korzeni wodą. Roślina zawiera dużo składników aktywnych, takich jak: kwas galakturonowy, galaktoza, glukoza, ramnoza, arabinoza, pektyny, sacharoza, skrobia, asparagina i betaina. W liściach obecna jest ponadto ksyloza, a także flawonoidy, fenolokwasy, kumaryny i związki mineralne. Korzeń prawoślazu znany jest ze swoich zbawiennych właściwości łagodzących infekcje górnych dróg oddechowych. Ze względu na substancje wytwarzające śluz uspokaja kaszel, nawilża gardło, pomaga przy katarze. Ma również działanie przeciwzapalne i wzmacniające odporność. Poza tym ma działanie przeczyszczające, ale bywa też pomocniczo stosowany przy biegunkach (śluz wydzielany w jelitach wchłania wodę). Z prawoślazu można zrobić domowy wywar lub syrop. Ze względu na śluzowe substancje, w kosmetyce sprawdzi się podobnie do aloesu, oblepiając skórę i włosy filmem okluzyjnym. 

Podsumowując powyższy artykuł, wykazano w nim jak dużo różnorodnych ziół rośnie dziko w Polsce w okresie od czerwca do sierpnia. Przedstawiono szczegółowo miejsca, w których wybrane gatunki występują i opisano warunki które temu sprzyjają. Wyodrębniono także właściwości opisywanych roślin i omówiono możliwe sposoby przetworzenia swoich zbiorów w domu. Artykuł miał na celu zachęcić do zebrania kilku roślin podczas spaceru wszystkich, którzy jeszcze nie próbowali, a także tych czytelników, którzy mają już wprawę. 

 

Bibliografia:

Artykuły:

J. Baraniak i in., Ziołolecznictwo i zalecenia żywieniowe według św. Hildegardy z Bingen. Cz. II**, Borgis, 2014, Poznań. 

W. Bylka i in., Ziele nostrzyka – działanie, zastosowanie, stan badań, Borgis, 2016, Poznań.

N. Dobros, Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, Borgis, 2017, Poznań.

B. Dziarska i in., Ocena aktywności przeciwutleniającej ziela skrzypu polnego (Herba equiseti), IBPRS, 2012, Warszawa. 

M. Dziedziński i in., Chmiel jako surowiec o właściwościach prozdrowotnych. Aktualny stan wiedzy., UPP, 2019, Poznań.

A. Geszprych, Zróżnicowanie bylicy piołun (artemisia absinthium l.) występującej na terenie mazur pod względem zawartości i składu olejku eterycznego, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 2007, Warszawa.

A. Grys i in., Rumianek – pospolita roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu, Borgis, 2014, Poznań.

A. Grys, A. Parus, Babka lancetowata ( Plantago lanceolata L.) – właściwości lecznicze, Borgis, 2010, Poznań.

J. Grześkowiak, M. Łochyńska, Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze, Borgis, 2017, Poznań.

M. Henslowa, Z badań nad wiedzą ludową o roślinach - dziurawiec, Warszawa.

K. Kiewlicz, Rośliny Zielarskie w gospodarstwie domowym, Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach, 2017, Barzkowice.

J. Krajewska, Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) tradycyjne zastosowanie i nowe perspektywy, www.lekwpolsce.pl, 2014.

I. Oleś, Zioła dobre na wszystko - Krawnik, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, 2018, Minikowo.

P. Piotrowska i in., Podbiał pospolity (Tussilago farfara L.), Borgis, 2012, Poznań.

 

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl